Stefan Węgrzyn

Dyscypliny: elektrotechnika, informatyka.

Urodził się 20 maja 1925 r. w Krakowie. Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Borysławiu, tu też uczęszczał do szkoły średniej. Maturę zdał w 1943 r. w ramach tajnego nauczania z zakresu liceum matematyczno-fizycznego. W 1944 r. wyjechał do Lwowa, gdzie ukończył I rok studiów na Wydziale Elektrotechnicznym Lwowskiego Instytutu Politechnicznego. W 1945 r. powrócił wraz z rodziną do Polski, gdzie kontynuował studia wyższe, początkowo na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, a następnie na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. W 1949 r. złożył egzamin dyplomowy, uzyskując tytuł mgr inż. elektryka.

W 1946 r., jeszcze jako student III roku, podjął pracę w charakterze młodszego asystenta w Katedrze Podstaw Elektrotechniki.

W 1951 r. przygotował pod kierunkiem prof. dra inż. Stanisława F r y z e g o¹ pracę doktorską pt. Niektóre zagadnienia stanów nieustalonych we wzmacniaczach wielostopniowych, którą obronił z wyróżnieniem na Politechnice Śląskiej. W 1960 r. obronił z tej samej dziedziny, tzn. analizy stanów nieustalonych w układach o parametrach rozłożonych, rozprawę doktorską na Uniwersytecie w Tuluzie we Francji.

Od wczesnych lat podejmował działania organizacyjne. Już w 1953 r. zorganizował Sekcję Automatyki, później Zakład i Katedrę Teorii Regulacji na Wydziale Elektrycznym, a od 1964 r. Wydział Automatyki w Politechnice Śląskiej. Był to pierwszy taki wydział w Polsce. Od 1960 r. prowadził wykłady z zakresu automatyki w Polsce, we Francji (na uniwersytecie w Lille), byłym Związku Radzieckim (w Elektroenergetycznym Instytucie w Nowosybirsku) oraz w Kanadzie (na uniwersytetach Laval i Sherbrooke).

W 1961 r. został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1968 r. na stanowisko profesora zwyczajnego. W 1964 r. został  członkiem korespondentem PAN, a w 1973 r. członkiem rzeczywistym. Był wieloletnim członkiem Prezydium PAN i przewodniczącym Komitetu Informatyki PAN.

Oprócz Politechniki Śląskiej pracował od 1955 r. w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN w Warszawie, a od 1962 r. został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora ds. naukowych w Instytucie Automatyki PAN w Warszawie. W 1968 r. doprowadził do utworzenia Zakładu Systemów Automatyki Kompleksowej PAN w Gliwicach i został kierownikiem tego Zakładu. Zakład ten został przekształcony w 1989 r. w Instytut Informatyki Teoretycznej i Stosowanej, gdzie pełnił funkcję dyrektora do 2002 r., a w latach 2003–2006 dyrektorem ds. naukowych. Do końca życia był w IITiS PAN kierownikiem Zakładu Niekonwencjonalnych Problemów Informatyki.

Przyczynił się do uruchomienia pierwszych skomputeryzowanych procesów technologicznych w śląskich zakładach przemysłowych. Był współorganizatorem Instytutu Kompleksowych Systemów Sterowania na Politechnice Śląskiej, którym kierował.

Wniósł znaczący, naukowy wkład w rozwój informatyki. W swych badaniach rozwinął teoretyczne podstawy informatyki, szczególnie w zakresie syntezy układu sterującego komputera. Na Wydziale Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej utworzył kierunek studiów Informatyka oraz Instytut Informatyki Czasu Rzeczywistego, przemianowany następnie na Instytut Informatyki, gdzie w latach 1975–1995 był dyrektorem.

Był współorganizatorem Oddziału Gliwickiego Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, a w latach 1965–1967 jego prezesem.

W 1995 r. został wybrany członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności.

Był redaktorem naczelnym kwartalnika Theoretical and Applied Informatics (wcześniej nosił tytuł Podstawy Sterowania).

Był wybitną osobowością i wyjątkową indywidualnością, a także współtwórcą polskiej automatyki i informatyki. Wykształcił kilkadziesiąt roczników magistrów inżynierów elektryków, elektroników, automatyków i informatyków. Wypromował ponad 60 doktorów nauk technicznych.

Zmarł 28 lipca 2011 r. w Gliwicach. Został pochowany na cmentarzu centralnym w Gliwicach.

____________________________________________

¹Stanisław Fryze (1885–1964) – polski inżynier elektryk, współtwórca podstaw elektrotechniki teoretycznej, profesor Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej.

Źródło:

• Zasoby internetowe i informacje własne.

Profesor Stefan Węgrzyn za swoją działalność naukowo-badawczą i organizacyjną otrzymał:

• Krzyż Kawalerski (1964) i Oficerski (1972) Orderu Odrodzenia Polski,
• dwie Nagrody Państwowe: indywidualną II stopnia (1964) i zespołową I stopnia (1976)'
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1993).
• Medal im. Mikołaja Kopernika PAN
• za wkład wniesiony do kultury i nauki Francji otrzymał tytuły Kawalera (1977) i Oficera (1983) Orderu Palm Akademickich,
• Doktora Honoris Causa Uniwersytetu w Lille we Francji (1973), Uniwersytetu w Sherbrooke w Kanadzie (1977), Politechniki Śląskiej (1988), Akademi Górniczo-Hutniczej w Krakowie (1989) i Politechniki Rzeszowskiej (2004).

Książki:

1. Przebiegi nieustalone w liniach i układach łańcuchowych, PWN, Warszawa  1958.
2. Podstawy automatyki, PWN, Warszawa 1963.
3. Les bases de l’automatique industrielle, Dunod, Paris 1965 (wspólna z A. Bukowym, Z. Pogodą).
4. Introduction a l’étude de la stabilité dans les espaces métrique, Dunod, Paris 1971 (wspólna z O. Palusińskim).
5. Podstawy informatyki, PWN, Warszawa 1982.
6. Developmental systems, at the crossroads of system theory, computer science, and genetic engineering, Springer-Verlag, New York 1990 (wspólna z J.C. Gille, P. Vidal).
7. Molekularne systemy informatyki, Gliwice 2010.  
8. The genetics of developmental processes (2nd ed., Informatics, No.19, Publishers of the SUT, Gliwice-Lille-Quebec 1992  (wspólna z J.C. Gille, P. Vidal). 
9. S. Węgrzyn et al.: Nano and quantum systems of informatics, Politechnika Śląska, Gliwice 2004.  
10. S. Węgrzyn et al.: Systems of informatics of the direct materials production, Institute of Theoretical and Applied Informatics of the Polish Academy of Sciences, PKJS Publisher, Gliwice 2006.

Skrypty:

1. Rachunek operatorowy w zastosowaniu do obliczeń przebiegów nieustalonych w obwodach elektrycznych o stałych skupionych, Politechnika Śląska, Gliwice 1949.
2. Wykłady z Podstaw Informatyki (pod red. S. Węgrzyna), Politechnika Śląska, Gliwice 2003.

Opracował: Zbigniew Suraj