Andrzej Szczepan Białynicki-Birula

Dyscyplina: matematyka. Specjalności: algebra, geometria algebraiczna, geometria i topologia rozmaitości.

Urodził się 26 grudnia 1935 r. w Nowogródku w obecnym obwodzie grodzieńskim na Białorusi. Po ucieczce wraz z rodzicami z Nowogródka w 1940 r. mieszkał kolejno przez parę miesięcy w Warszawie, Bełżycach, Krośnie, Strzyżowie. W latach 1941–1945 przebywał w Brzostku (powiat jasielski) i okolicach. Do drugiej i trzeciej klasy szkoły powszechnej uczęszczał w Brzostku. W 1945 r. zamieszkał z rodzicami w Rzeszowie, gdzie w Szkole Powszechnej im. Adama Mickiewicza ukończył piątą i szóstą klasę. Jest absolwentem II Liceum Ogólnokształcącego im. płk. Lisa-Kuli w Rzeszowie. Po zdaniu matury w 1952 r. rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w 1956 r., uzyskując tytuł magistra matematyki. W czasie studiów zatrudniony jako zastępca asystenta, po ich zakończeniu w 1956 r. na stanowisku asystenta, a następnie aspiranta (ówczesnego doktoranta) zarówno na Uniwersytecie Warszawskim, jak i w Instytucie Matematycznym PAN. W latach 1958–1960 odbył staż akademicki na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (USA). W 1960 r. obronił rozprawę doktorską na temat On Automorphisms and Derivations of Simple Rings with Minimum Conditions, której promotorem był prof. dr Gerhard H o c h s c h i l d¹.

W latach 1962–1963 pracował na Uniwersytecie Kalifornijskim (assistant professor). Po powrocie do Polski, w latach 1964–1970 pracował jak docent w Instytucie Matematycznym PAN w Warszawie, gdzie w roku 1964 habilitował się na podstawie rozprawy On Galois theory of fields with operators. Tytuł profesora matematyki uzyskał w 1970 r. W tym samym roku został zatrudniony na Uniwersytecie Warszawskim na stanowisku profesora nadzwyczajnego, a w 1978 r. na stanowisku profesora zwyczajnego.  W latach 1977–1980 był dziekanem Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Pełnił również funkcję  prorektora tej uczelni w latach 1987–1990. Przez kilka kadencji był też członkiem senatu UW. 

Wybitny naukowiec, jeden z pionierów algebry różniczkowej. Autor ponad 50 prac naukowych z dziedziny algebry, geometrii algebraicznej, logiki, topologii, a także podręczników akademickich. Promotor 22 zakończonych przewodów doktorskich z dziedziny nauk matematycznych oraz recenzent szeregu rozpraw doktorskich i habilitacyjnych.

Od 1986 r. był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a od 2002 r. członek rzeczywisty PAN. W latach 1999–2002 był członkiem Prezydium PAN. Pełnił również funkcję przewodniczącego Komitetu Matematyki PAN w latach 1991-1997 i 2007-2010. Od 1991 r. był członkiem Academia Europaea. Członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego  Warszawskiego na Wydziale Nauk Matematycznych i Fizycznych. Był członkiem Komisji ds. Etyki w Nauce PAN. Pracował w rozmaitych instytucjach naukowych i państwowych, m.in. w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Rada Nauki; Komisja Badań na Rzecz Rozwoju Nauki, Zespół Roboczy Nauk Ścisłych, Zespoły Specjalistyczne, Interdyscyplinarne, Doradcze i Zadaniowe Ministra; Zespół Interdyscyplinarny ds. Współpracy z Zagranicą), a także w Komitetach Badań Naukowych (Zespół Nauk Matematycznych, Fizycznych i Astronomii; Zespół ds. Projektów Badawczych Zamawianych). Był członkiem komitetów redakcyjnych czasopism Fundamenta Mathematicae, Transformation Groups i innych.

Za działalność naukową otrzymał wiele cennych nagród i wyróżnień, w tym tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (2015), Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego (1998), Medal im. Wacława Sierpińskiego (1991), Nagroda Prezesa Rady Ministrów (1999). 

Zmarł 19 kwietnia 2021 r. w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 

________________________________________________________

  ¹Gerhard Hochschild (1915–2010) – matematyk amerykański, specjalista z zakresu algebry, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.

Źródło:

• Zasoby internetowe.

Profesor Andrzej Białynicki-Birula za swoją działalność naukową otrzymał:

• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (2015)
• Nagrodę Fundacji im. Jurzykowskiego (1998)
• Medal im. Wacława Sierpińskiego (1991)
• Nagrodę Prezesa Rady Ministrów (1999)

A. Artykuły

1. Some properties of the decompositions of algebraic varieties determined by actions of a torus, Bull. Acad. Polon. Sci. Ser Sci Math., Astr., Phys. 24(1976), s. 667-674.
2. Injective morphisms of real algebraic varieties, Proc. Amer. Math. Soc. 13(1962), s. 200-203 [wspólnie z M. Rosenlichtem].
3. Extensions of representations of algebraic linear groups. Amer. J. Math. 85(1963), s. 131-144 [wspólnie z G. Hochschildem oraz G. Mostowem]. 
4. Some theorems of actions of algebraic groups, Annals of Mathematics, 98(1973), s. 480-497.

​B. Podręczniki akademickie

1. Algebra, PWN, Warszawa 1971 (drugie wydanie 1976).
2. Algebra liniowa z geometrią,  PWN, Warszawa 1979.
3. Zarys algebry, PWN, Warszawa 1984.
4. Wykłady z geometrii algebraicznej, Instytut Matematyczny PAN, Warszawa 2013.

Opracowali: Zbigniew Suraj i Kamil Trojnar