Stanisław Wolsan

Dyscyplina: matematyka. Specjalność: nauczanie matematyki.

Urodził się 26 października 1923 r. w Witryłowie w powiecie brzozowskim, w dawnym województwie lwowskim (obecnie w województwie podkarpackim). Jego rodzice mieli małe gospodarstwo rolne o powierzchni 1,1 ha. Ojciec Jan od osiemnastego roku życia pracował jako robotnik w kopalniach ropy naftowej, kolejno w wielu różnych miejscowościach. Matka, Maria z domu Przystasz, zajmowała się gospodarstwem. Ojciec pomagał w pracach gospodarskich, gdy jego miejsce pracy było w pobliżu domu (Witryłowa). Ukończył piątą klasę szkoły powszechnej (obecnie podstawowej) w Witryłowie w 1936 r. W następnych dwóch latach uczęszczał na zajęcia w ramach oświaty pozaszkolnej, organizowane przez Inspektorat Oświaty w Krośnie, na których przygotował się do eksternistycznego egzaminu ukończenia siódmej klasy szkoły powszechnej. Po złożeniu tego egzaminu zdał także egzamin wstępny do pierwszej klasy Gimnazjum Ogólnokształcącego w Brzozowie. Naukę w gimnazjum umożliwiło mu przyznanie stypendium gminnego przez Urząd Gminy w Dydni. W czerwcu 1939 r. ukończył pierwszą klasę gimnazjum, ale wybuch wojny przerwał naukę.

W czasie okupacji pozostawał przy rodzinie. Pomagał w pracy rodzicom, brał udział w tajnym nauczaniu. Jego rodzina liczyła 5 osób: oprócz niego byli rodzice, brat Franciszek i siostra Eugenia. Brat został wywieziony na roboty do Niemiec, jemu udało się przetrwać na miejscu. Umiał dobrze czytać, pisać i rachować, więc sołtys (Rusin, który uważał się za Ukraińca i służył Niemcom) zatrudniał go w różnego rodzaju komisjach spisowych. Z tej samej przyczyny wyznaczył go do sporządzania list płac dla robotników pracujących przy budowie niemieckich okopów nad Sanem na wiosnę 1944 r., bo żołnierz niemiecki nie mógł sobie poradzić z odczytywaniem i pisaniem polskich i ruskich nazwisk. W niemieckiej grupie budowlanej zatrudniony był przez około trzy miesiące, aż do nadejścia wojsk radzieckich. W tym czasie zdawał w tajnym nauczaniu dwa egzaminy – w Dydni i w Brzozowie. W obu przypadkach uzyskał „urlop” (oczywiście nie na egzamin; podany był inny powód, zmyślony), a na podróż do Brzozowa wypożyczył wojskowy rower z odpowiednim zaświadczeniem.

W 1945 r. zdał egzamin eksternistyczny z zakresu gimnazjum ogólnokształcącego (małą maturę) i zapisał się do pierwszej klasy Liceum Matematyczno-Fizycznego w Brzozowie. W 1947 r. zdał egzamin dojrzałości, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W czasie studiów musiał sam zarabiać na swoje utrzymanie. Udzielał korepetycji z matematyki, przez jeden rok uczył matematyki w klasach VIII i IX Małego Seminarium Duchownego oo. Zmartwychwstańców w Krakowie, dorywczo pełnił funkcję organisty w różnych kościołach, zajmował się fotografowaniem i wykonywaniem zdjęć w czasie wakacji. Był członkiem Stowarzyszenia Sodalicji Mariańskiej, a także członkiem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w Krakowie. Do żadnej organizacji politycznej nie należał, więc nie miał szans na otrzymanie stypendium. Na pomoc ojca nie mógł liczyć ze względu na wydatki związane z ciężką, długotrwałą chorobą brata, a następnie matki. W maju 1948 r. zmarł brat, w lutym 1952 r. zmarła matka. Trudności materialne, a przede wszystkim kłopoty rodzinne w dużym stopniu utrudniły mu terminowe ukończenie studiów. Wysłuchał wykładów, wykonał wszystkie ćwiczenia, w 1952 r. uzyskał zaliczenie pięciu lat studiów. Miał wstępnie uzgodniony temat pracy magisterskiej z prof. dr. Tadeuszem Ważewskim. Nie zdążył jednak złożyć wszystkich egzaminów częściowych w obowiązującym terminie (do zaliczenia roku studiów nie wymagano złożenia wszystkich egzaminów).

Od 1 września 1952 r., zgodnie z tzw. nakazem pracy, rozpoczął pracę w Państwowym Technikum Mleczarskim w Rzeszowie jako nauczyciel matematyki i fizyki. W tym też roku zawarł związek małżeński z Ireną Konieczną, nauczycielką języka polskiego w tej samej szkole. Do 1956 r. zdał brakujące egzaminy i – w związku z reformą studiów – otrzymał dyplom ukończenia wyższych studiów pierwszego stopnia na Wydziale Matematyki-Fizyki-Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W latach 1954–1966 – oprócz stałych zajęć w szkole macierzystej – pracował także jako nauczyciel matematyki w innych szkołach i instytucjach na terenie Rzeszowa. Były to:

· Technikum Mechaniczno-Elektryczne – lata 1957–1960,

· Uniwersytet Robotniczy przy Komitecie Wojewódzkim Związku Młodzieży Socjalistycznej w Rzeszowie – lata 1958–1960,

· Technikum Budowlane Zaoczne – lata 1959–1961,

· Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących – lata 1961–1966,

· Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących Garnizonowego Klubu Oficerskiego – rok szkolny 1963/64,

· Kursy przygotowawcze z matematyki do studiów wyższych dla pracujących, organizowane przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne i Towarzystwo Krzewienia Wiedzy Praktycznej – lata 1964–1965.

W latach 1959/60 pełnił także obowiązki przewodniczącego zespołu matematyki w Ośrodku Metodycznym Szkolnictwa Zawodowego w Rzeszowie. Do pracy dodatkowej zmuszały go wydatki na zwiększającą się rodzinę oraz często zbyt mała liczba godzin nauczania w swojej szkole. Rodzina powiększyła się do 5 osób (troje dzieci). Żona przez dłuższy czas nie pracowała zawodowo ze względu na zdrowie oraz na wychowywanie dzieci. Ponadto zajęcia dodatkowe w dużym stopniu pomagały mu w zdobywaniu doświadczeń w pracy dydaktycznej, dlatego z nich nie rezygnował. Od 1 października 1965 r. powierzono mu pełnienie obowiązków kierownika sekcji matematyki dla techników i zasadniczych szkół zawodowych w Okręgowym Ośrodku Metodycznym w Rzeszowie. Pracę dydaktyczną z nauczycielami prowadził poprzez konferencje metodyczne, konsultacje indywidualne i zbiorowe, pisemne materiały pomocnicze, a przede wszystkim poprzez rozmowy pohospitacyjne. W latach 1965–1984 przeprowadził hospitacje około 1400 lekcji na terenie odpowiadającym w przybliżeniu dzisiejszemu województwu podkarpackiemu.

W 1967 r. rozpoczął studia drugiego stopnia w zakresie matematyki na Wydziale Zaocznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Mimo trudności, spowodowanych pracą w szkole i w Okręgowym Ośrodku Metodycznym w Rzeszowie, studia ukończył i w 1971 r. złożył egzamin magisterski na podstawie pracy Definicja splotu rzeczywistego i zespolonego zmiennej rzeczywistej, związek między złożeniem a operacją splatania lub odwrotnie i dowody, wykonanej pod opieką merytoryczną prof. dr. inż. Jana  W o ź n i a c k i e g o¹ z Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Rzeszowie. Od 1 maja 1972 r., zgodnie z obowiązującą ustawą, stał się nauczycielem mianowanym na stałe oraz nauczycielem dyplomowanym. Od 14 października 1972 r. został powołany przez Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie na stanowisko profesora szkoły średniej.

W 1972 r. zgłosił się na Centralny Kurs Matematyki (doktorancki) przy Instytucie Matematyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zorganizowany przez Instytut Kształcenia Nauczycieli w Warszawie. Kurs ten ukończył w 1974 r. Równocześnie ukończył kurs informatyki przy Instytucie Matematyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, traktowany jako podyplomowy. Obowiązki kierownika sekcji matematyki pełnił do 31 stycznia 1973 r., tzn. do chwili rozwiązania ośrodków metodycznych, a następnie do 30 kwietnia 1973 r. był zatrudniony jako pracownik pedagogiczny w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Rzeszowie. Z tej pracy zrezygnował i od 1 maja 1973 r. wrócił do swojej szkoły jako nauczyciel w pełnym wymiarze godzin. Nie trwało to długo, bo już od 1 kwietnia 1974 r. został powołany na stanowisko wizytatora metodyka przedmiotowego matematyki Wydziału Oświaty i Wychowania Urzędu Miejskiego w Rzeszowie, a następnie po reorganizacji administracji państwowej powołano go od 1 września 1975 r. na stanowisko wizytatora metodyka przedmiotowego matematyki Kuratorium Oświaty i Wychowania w Rzeszowie. Na tym stanowisku pracował do 31 sierpnia 1981 roku, tzn. do rozwiązania zespołu wizytatorów metodyków. Od 1 września 1981 r. przeszedł na stanowisko nauczyciela metodyka w Oddziale Doskonalenia Nauczycieli w Rzeszowie. Po ukończeniu kursu doktoranckiego uczestniczył w seminariach naukowych z dydaktyki matematyki organizowanych przy Instytucie Matematyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1976 r. uzyskał otwarcie przewodu doktorskiego z dydaktyki w zakresie matematyki na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Temat pracy doktorskiej Struktury matematyczne jako metoda utrwalania materiału na przykładzie teorii ciągów. Promotorem był prof. dr Leon J e ś m a n o w i c z  z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 1976 r. systematycznie uczestniczył w seminariach dydaktyki matematyki organizowanych przez Oddział Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie-Rembertowie. W tym czasie przygotował prawie w całości rękopis pracy doktorskiej, ale promotor zalecił jej poszerzenie o uogólnione ujęcia treści materiału, co nie było przewidziane wcześniej. Wymagało to dodatkowego studiowania odpowiedniej literatury i prawie całkowitą zmianę treści materiału, na co potrzeba było dużo czasu i z napisaniem pracy raczej nie było możliwości zmieścić się w obowiązującym terminie. W tej sytuacji musiał zrezygnować z napisania pracy doktorskiej.

Na stanowisku nauczyciela metodyka w Oddziale Doskonalenia Nauczycieli w Rzeszowie pracował do 31 sierpnia 1984 r.. 1 września 1984 r. odszedł na emeryturę. Przez 32 lata pracował stale w pełnym, albo tylko w obowiązującym (od 1965 r.) wymiarze godzin w tej samej szkole, której nazwa w tym czasie ulegała zmianom od Państwowe Technikum Mleczarskie w Rzeszowie do ostatniej nazwy Zespół Szkół Spożywczych w Rzeszowie. Był etatowym nauczycielem tej szkoły mimo zajęć w innych szkołach i instytucjach. Przez pierwsze trzy lata pełnił funkcje nauczyciela matematyki i fizyki, wychowawcy internatu oraz pomocnika opiekunki świetlicy szkolnej. Z jego inicjatywy w 1952 r. Komitet Rodzicielski zakupił pianino, które ułatwiało mu prowadzenie zajęć małego chóru uczniowskiego.

W 1953 r. rozpoczęto budowę nowych obiektów szkolnych, bo szybko rosła liczba uczniów i oddziałów klasowych. Z chwilą oddania do użytku pomieszczeń przeznaczonych na pracownię fizyczną przystosował je do prowadzenia zajęć z fizyki. Sam najczęściej dokonywał zakupów potrzebnych urządzeń i pomocy dydaktycznych. W krótkim czasie można było wykonać w pracowni prawie wszystkie doświadczenia potrzebne w realizowaniu materiału nauczania. Salę przeznaczoną do nauczania matematyki zaopatrzył w potrzebne pomoce dydaktyczne zakupione przez szkołę, a niektóre sam sporządził. Przy jego współpracy w latach 1971–1974 drugi nauczyciel matematyki mgr Zbigniew Suraj zmodernizował i wyposażył salę w nowe pomoce dydaktyczne.

W r. szk. 1960/61 z powodu braku innego nauczyciela uczył języka niemieckiego w klasie pierwszej technikum. Od 15 czerwca do 15 sierpnia 1961 r. pełnił funkcję kierownika Ośrodka Wycieczkowego dla Dzieci Wsi w Rzeszowie, zorganizowanego przez Inspektorat Oświaty w Rzeszowie. Od 1953 r. przez 20 lat zajmował się zaopatrywaniem uczniów i nauczycieli w podręczniki szkolne oraz w inne książki. Od 3 grudnia 1953 r. należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Po przejściu na emeryturę utrzymuje stały kontakt ze szkołą. Przez kilka lat prowadził szkolne kółko fotograficzne, co ułatwiało utrwalanie na zdjęciach różnych uroczystości szkolnych, wycieczek, konkursów i innych wydarzeń dotyczących szkoły. Z okazji stulecia istnienia Szkoły Mleczarskiej w Rzeszowie, na propozycję dyrekcji, w latach 1998–2004 napisał jej monografię.

Ostatnio dokończył swoje inne opracowanie historyczne, rozpoczęte jeszcze w 1997 r., a wydane drukiem w 2006 r. Opracowanie, oparte na własnych spostrzeżeniach i przeżyciach oraz na świadectwie innych osób, dotyczy rodzinnej wsi Witryłów i jej okolic w latach 1939–1946. Jest to przede wszystkim odpowiedź na reportaż pt. „Siła Tarasa” wydrukowany w „Dzienniku Polskim” (nr 103 z 2 maja 1996 r.), o treści przepełnionej informacjami nieprawdziwymi, niesprawdzonymi, w wielu przypadkach szkalującymi mieszkańców Witryłowa. Jest wspaniałym nauczycielem matematyki, rozmiłowanym w swoim zawodzie. Posiada niezwykły talent przekazywania wiadomości. W pamięci swych wychowanków, kolegów i środowiska jest postrzegany jako człowiek sumienny, koleżeński, niezwykle skrupulatny, o niespotykanej wręcz skromności.   

Zmarł 1 października 2017 r. w Rzeszowie. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Rzeszowie-Wilkowyi. 

___________________________________________

¹Jan Woźniacki (1911–2000) – profesor Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Rzeszowie (obecnie Politechnika Rzeszowska).

Źródło:

• Informacje prywatne.

Stanisław Wolsan za swoją działalność otrzymał:

• Złoty Krzyż Zasługi za dwudziestoletnią nienaganną pracę pedagogiczną. Warszawa, dnia 21 maja 1975 roku.
• Odznaka „Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego”. Rzeszów, 1978 r.
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za trzydziestoletnią szczególnie wyróżniającą pracę pedagogiczną. Warszawa, dnia 22 lipca 1984 r.
• Medal 40-lecia Polski Ludowej. Warszawa, dnia 22 lipca 1984 r.
• Wyróżnienie wpisaniem do księgi pamiątkowej „Zasłużeni dla Oświaty i Wychowania”. Rzeszów, dnia 13. 10. 1988 r.

• Nagrodę Ministra Oświaty i Wychowania stopnia drugiego za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Warszawa, czerwiec 1974.
• Nagrodę Kuratora Oświaty i Wychowania za szczególne osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Rzeszów, 16 października 1976.
• Nagrodę Ministra Oświaty i Wychowania pierwszego stopnia za osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Warszawa, 1980.
• Nagrodę Kuratora Oświaty i Wychowania za szczególne osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Rzeszów, dnia 14 grudnia 1983 r.

A. Opracowania historyczne

1. Szkoła Mleczarska w Rzeszowie 1903-2003, t. 1-3, Rzeszów 2003-2004, ss. 710.
2. Witryłów i okolice w latach 1939-1946, Rzeszów 2006, ss. 80.

B. Opracowania metodyczne

1. Uwagi do hospitacji lekcji matematyki w I kl. technikum i zasadniczej szkole zawodowej, [w:] Biuletyn dla zespołów samokształceniowych dyrektorów liceów ogólnokształcących i zawodowych okręgu rzeszowskiego, KOiW OOM. Sekcja metodyki kierowania szkołą, Rzeszów 1968, s. 16-19.
2. Genowefa Rachwał, Stanisław Wolsan, Uwagi metodyczne do realizowania nowego programu nauczania matematyki w pierwszych klasach szkół zawodowych, KOiW OOM. Sekcja Matematyki, wrzesień 1967.
3. Uwagi do przeprowadzania sprawdzianów z matematyki, [w:] Materiały pomocnicze dla nauczycieli matematyki techników i liceów zawodowych, KOS OOM. Sekcja Matematyki, Rzeszów, marzec 1970, s. 21-34.
4. Zastosowanie równań i nierówności do rozwiązywania zadań, KOS OOM, Rzeszów 1971, ss. 11.
5. Rozkład materiału nauczania matematyki w kl. I technikum i liceum zawodowego na I okres r. 1971/72. (Projekt), [w:] Materiały pomocnicze dla nauczycieli matematyki techników i liceów zawodowych, KOS OOM, Rzeszów, sierpień 1971, s. 20-23.
6. Rozkład materiału nauczania matematyki w zasadniczych szkołach zawodowych na I okres r. 1971/72.(Projekt), [w:] Materiały pomocnicze dla nauczycieli matematyki zasadniczych szkół zawodowych, KOS OOM, Rzeszów, sierpień 1971, ss. 8.
7. Rozkład materiału nauczania matematyki w zasadniczych szkołach zawodowych na II okres roku szk. 1971/72. (Projekt), [w:] Materiały pomocnicze dla nauczycieli matematyki zasadniczych szkół zawodowych. Część II, KOS OOM, Rzeszów, listopad 1971, ss. 7.
8. Rozkład materiału nauczania matematyki w zasadniczych szkołach zawodowych na III okres roku szkolnego 1971/72. (Projekt), [w:] Materiały pomocnicze dla nauczycieli matematyki zasadniczych szkół zawodowych. Część III, KOS OOM, Rzeszów, luty 1972, ss. 7.
9. Pierścień ciągów liczbowych w programie matematyki szkoły średniej, [w:] „Matematyka” 5/6 (1975), s. 291-297.
10. Urządzenie pracowni i klasy-pracowni matematycznej oraz wskazówki do jej wykorzystania w nauczaniu matematyki, KOiW, Rzeszów, wrzesień 1977, ss. 17.
11. Tadeusz Rumak, Stanisław Wolsan, Matematyka. Rozkład materiału nauczania dla zasadniczych szkół zawodowych. (Propozycja), IKN ODN, Rzeszów 1981, ss. 19.
12. Tadeusz Rumak, Stanisław Wolsan, Matematyka. Rozkład materiału nauczania dla trzyletniego technikum zawodowego. Wymiar godzin nauczania matematyki: 4+2+2. (Propozycja), IKN ODN, Rzeszów 1982, ss. 35.
13. Matematyka. Rozkład materiału nauczania dla technikum i liceum zawodowego z obowiązującym wymiarem godzin nauczania matematyki w klasach I – IV: 3+3+3+2, w klasach I – V: 3+2+2+2+2. (Propozycja), IKN ODN, Rzeszów 1982, ss. 47.
14. Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki samokształcenia, IKN ODN, Rzeszów 1982, ss. 35.
15. Tadeusz Rumak, Stanisław Wolsan, Matematyka. Nauczanie matematyki w zasadniczych szkołach zawodowych, IKN ODN, Rzeszów 1983, Cz. I, ss. 26; Cz. II, ss. 14.
16. Tadeusz Rumak, Stanisław Wolsan, Zagadnienia wychowawcze w nauczaniu matematyki w szkołach ponadpodstawowych, IKN ODN, Rzeszów 1983, ss. 29.
17. Tadeusz Rumak, Stanisław Wolsan, Matematyka. Badania wyników nauczania w drugich klasach liceów ogólnokształcących o profilu matematyczno-fizycznym w województwie rzeszowskim, IKN ODN, Rzeszów 1984, ss. 31.

Opracował: Zbigniew Suraj przy współpracy z Stanisławem Wolsanem