Adam Wachułka

Dyscyplina:  matematyka. Specjalności:  historia matematyki, równania różniczkowe cząstkowe.

Urodził się 24 grudnia 1909 r. w Samborze koło Lwowa w rodzinie inteligenckiej Michała i Michaliny z domu Lewickiej. Szkołę podstawową i średnią ukończył w rodzinnym mieście. Po zdaniu matury rozpoczął w 1928 r. studia matematyczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Magisterium uzyskał w 1934 r. Po studiach podjął pracę jako nauczyciel matematyki w gimnazjach, początkowo we Lwowie w latach 1935–1936, a następnie w Stryju, gdzie uczył do 1941 r. W latach 1941–1944 pracował nadal w Stryju, ale w Urzędzie Wodnym (1941) i w niemieckiej firmie budowy mostów. W czasie wojny brał udział w tajnym nauczaniu (1943–1944). W sierpniu 1944 r. rozpoczął pracę w 10-letniej szkole radzieckiej otwartej w Stryju, gdzie pracował do kwietnia 1945 г. Po wojnie przeniósł się wraz z rodziną do Krakowa i pozostał tam aż do śmierci.

W latach 1945–1949 pracował jako nauczyciel w Państwowej Szkole Przemysłowej, a w okresie 1949–1954 w Technikum Chemicznym, gdzie był jednocześnie dyrektorem. Od 1954 do 1965 był nauczycielem w Technikum Zaocznym. Już wtedy zaczął interesować się historią matematyki. W latach 1950–1952 nawiązał współpracę dydaktyczną z Uniwersytetem Jagiellońskim i Wyższą Szkołą Pedagogiczną, gdzie przez dwa semestry prowadził zajęcia z historii matematyki. Z tego także okresu pochodzą pierwsze wspólne prace z Jadwigą Dianni (1886–1981) dotyczące przede wszystkim historii matematyki polskiej. W 1963 r. ukazała się ich wspólna książka w języku polskim pt. „Tysiąc lat polskiej myśli matematycznej”  skierowana głównie do nauczycieli i uczniów. Opublikował też szereg artykułów w czasopiśmie dla nauczycieli – „Matematyka" poświęconych matematyce greckiej.

W 1962 r. został zatrudniony w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie na stanowisku starszego wykładowcy. W 1965 r. na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu uzyskał stopień doktora nauk matematycznych na podstawie rozprawy „O pewnych własnościach funkcji poliharmonicznych. Twierdzenie o wartości średniej dla rozwiązań równania różniczkowego cząstkowego quasi-p-harmonicznego”. Promotorem rozprawy doktorskiej był prof. Władysław  O r l i c z¹.

W latach 1962–1964 kierował studium dla pracujących w WSP w Krakowie, a także był wykładowcą Studium Terenowego w Rzeszowie Krakowskiej WSP. Od 1969 r. pracował jako docent w Katedrze Analizy Matematycznej. W latach 1970–1978 był kierownikiem Zakładu Matematyki przy Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Technicznym, a w okresie 1973–1975 dziekanem tego Wydziału. W 1980 r.  przeszedł na emeryturę.

Opublikował 60 prac z zakresu równań różniczkowych cząstkowych, dydaktyki i przede wszystkim historii matematyki, która była głównym obszarem jego zainteresowań. Wypromował na doktora Krystynę Wuczyńską w zakresie historii matematyki.

Był wieloletnim członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego i aktywnie uczestniczył w pracach Komisji Olimpiady Matematycznej, Komisji Szkolnictwa Średniego i Wyższego, a także w pracach Komisji Historii Matematyki od jej powstania w 1978 r. Był jednym z autorów „Materiałów do Słownika Biograficznego Matematyków Polskich”. Opracował kilkadziesiąt biografii matematyków i nauczycieli matematyki szkół średnich XIX i XX w.

Zmarł 1 sierpnia 1991 r. w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

____________________________________________

¹Władysław Orlicz (1903–1990) – polski matematyk należący do tzw. lwowskiej szkoły matematycznej, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista w zakresie analizy funkcjonalnej i szeregów ortogonalnych.

Źródło:

1. Z. Pawlikowska-Brożek: Adam Wachułka (1909–1991), Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 36/4(1991), 127-130.
2. Z. Pawlikowska-Brożek: Spis prac, artykułów, podręczników i skryptów, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1991 nr 4, s. 130.
3. Słownik biograficzny matematyków polskich, S. Domoradzki, Z. Pawlikowska-Brożek, D. Węglowska (red.), Tarnobrzeg 2003, s. 252.
4. K. Wuczyńska: Doc. dr Adam Wachułka (1909–1991). [Nekr.] Matematyka 1992 nr 4, s. 240-243.

1. (z A. Syrkiem) Matematyka dla kl. III Gimnazjów Zawodowych, cz. I Trygonometria i algebra, Kraków, 1945.
2.  Trzy i sześcioletni plan gospodarczy w nauczaniu matematyki, „Matematyka" nr 4, 1949.
3.  Z zagadnień wychowawczych na lekcjach matematyki, „Matematyka" nr 2, 1951.
4.  (z J. Dianni) Z początków polskiej myśli matematycznej, „Matematyka" nr 2, 1952.
5.  Geometria dla I kl. technikum (dwa wyd. 1952).
6.  (z M. Pęczalskim) Geometria dla V kl. technikum (1952).
7.  (z J. Dianni) Kłos— Wojewódka— Grzępski pierwsi autorzy literatury matematycznej w języku polskim), („Problemy", IX, nr 12, 1953.
8.  Pszczoły matematyczki, „Szkoła Zawodowa" nr 4, 1954.
9.  (z J. Dianni) Matematyka w Polsce w wieku XVI, „Matematyka" nr 4, 1955.
10.  (z J. Dianni) Z dziejów polskiej myśli matematycznej, PZWS, 1957.
11.  (z J. Dianni) Z ilu ziaren piasku można by zbudować kulę ziemską. Uwagi z dziejów wielkiej liczby, „Problemy", XIII, nr 4, 1957.
12.  Krzysztof Mieroszewski architekt, inżynier i geometra polski XVII wieku, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej", 5, z. 1, 1957.
13. Jan Toński profesor UJ z XVII wieku i jego matematyczne dzieło, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej", 5, z. 1, 1957.
14. (z J. Dianni) Co jest łatwiejsze: dodawanie czy mnożenie?, „Problemy", XIV, nr 8, 1958.
15. (z J. Dianni) Odgadnij pomyślaną liczbę. Uwagi o rozrywkach matematycznych w polskiej literaturze XVIII wieku, „ Problemy", XV, nr 10, 1959.
16. (z J. Dianni) Archimedes w dziejach matematyki, „Filomata", 137 i 138, 1960.
17. O polskim podręczniku matematyki z XVIII w., „Matematyka" nr 4, 1960.
18. O nauczaniu matematyki w Polsce w XVI wieku, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", z. 13, 1961.
19. (z J. Dianni) O arbelosach Archimedesa, „Matematyka" nr 3, 1961.
20.  Edward Stamm, „Matematyka" nr 1, 1962.
21. O nauczaniu matematyki w Polsce w XVI w., „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", 1963.
22. (z J. Dianni) Tysiąc lat polskiej myśli matematycznej, PZWS, 1963.
23. S. Dickstein a historia matematyki w Polsce w świetle korespondencji z E. Stammem,  „Wiadomości Matematyczne", VII, nr 2, 1964.
24. Twierdzenie o wartości średniej dla rozwiązań równania L²u=0, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Matem." 1966.
25. O warunkach wystarczających oscylacyjności niezerowych rozwiązań pewnych równań eliptycznych (tamże).
26. (z F. Barańskim) O wielomianach jednorodnych trzech zmiennych niezależnych quasiharmonicznych (tamże).
27. Tomasz Kłos, „Polski Słownik Biograficzny", 1967.
28. (z J. Dianni) Dookoła sporu o postulat platoński w konstrukcjach geometrycznych,  „Filomata", nr 2, 1967.
29. O wielomianach dwóch zmiennych quasi-p-harmonicznych, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", 1968.
30. O pewnej własności rozwiązań równania różniczkowego Delta u(X)=u ²(X) (tamże).
31. 0 warunkach wystarczających oscylacyjności niezerowych rozwiązań pewnych równań eliptycznych (tamże).
32. O wartości średniej dla rozwiązań pewnych równań eliptycznych p-rzędu (tamże).
33. O pewnych własnościach funkcji poliharmonicznych. Twierdzenie o wartości średniej dla rozwiązań równania różniczkowego cząstkowego quasi-p-harmonicznego, Dysertacja doktorska. Poznań UAM, 1965.
34. Oswald Krygie, „Polski Słownik Biograficzny", 1970.
35. (z J-Dianni) Konika Apolonioza z Perge, „Filomata". 240, 1970.
36. Rozwiązanie zagadnienia Dirichleta dla pewnego obszaru kątowego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP" w Krakowie, 1971.
37. O zagadnieniu trójharmonicznym Riquiera dla półpłaszczyzny, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", 1970.
38. Zastosowanie przestrzeni Orlicza do odwrócenia twierdzenia Gaussa o wartości średniej (tamże).
39. Edward Stamm, „Słownik Biograficzny Filozofów Polskich", 1971.
40. Zarys historii nauczania matematyki, Wybrane zagadnienia dydaktyki matematyki, PZWS, 1971.
41. Hieronim Sartowski (1906-1968), „Matematyka", nr 6, 1971.
42. Metody numeryczne z elementami maszyn cyfrowych, Skrypt WSP, 1972.
43. Dwójkowy układ liczbowy Jana Brożka, „Matematyka", nr 6, 1972.
44. Matematyka w WSP w latach 1961-1971, Wydawnictwa WSP na 25-lecie, 1973.
45. Komisja Edukacji Narodowej o nauczaniu matematyki, „Matematyka" nr 6, 1973.
46. O matematyce Mikołaja Kopernika, „Matematyka" nr 1, 1974.
47. On the Neumann problem for certain angular domain, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", 1974.
48. Antoni Przeborski, „Wiadomości Matematyczne" XX, nr 1, 1976.
49. (z J.Dianni) Linie krzywe w matematyce starożytnej Grecji, „Filomata", 305, 1977.
50. (z J-Dianni) Archimedesa „problem wołów", „Filomata", 307, 1977.
51. Szkolne kółka matematyczne, „Matematyka", 4, 1977.
52. Szkolne koła matematyczne, Szkoła Dydaktyki Matematyki w Karpaczu, 1978.
53. Józef Brutkowski z Poznania i jego doktorat na Uniwersytecie Berlińskim w 1859, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej" Seria C, z. 22, 1978.
54. On the Dirichlet problem for certain angular domain, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", 1979.
55. (z J. Dianni) Mathematikai Synagogai Papposa z Aleksandrii, „Filomata", 347, 1981.
56. Życie i działalność naukowa Stanisława Ruziewicza (1889-1941), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", R. XXVII, nr 3-4, 1982.
57. (z J. Dianni) Z dziejów równania kwadratowego, „Filomata", 356, 1983.
58. Tales z Miletu, „Filomata", 359, 1984.
59. Złoty podział odcinka Eudoksosa z Knidos, „Filomata", 362, 1984.
60. Mesolabium i sito Eratostenesa z Kyreny, „Filomata", 369, 1985.

Opracował: Zbigniew Suraj