Abraham Jakub Stern

Dyscyplina: Informatyka. Specjalność: konstruktor przyrządów.

Prekursor informatyki w Polsce. Urodził się w 1769 r. w Hrubieszowie w ubogiej rodzinie żydowskiej. Był samoukiem, od najmłodszych lat interesował się mechaniką. Terminując u hrubieszowskiego zegarmistrza, zwrócił na siebie uwagę właściciela miasta Stanisława Staszica, który pomógł mu w rozwinięciu naukowej kariery.

Był wynalazcą wielu maszyn i przyrządów. Skonstruował m.in. trak tartaczny, młocarnię, żniwiarkę oraz liczne przyrządy miernicze. W 1812 r. zakończył prace nad arytmometrem, czyli ręczną maszyną wykonującą cztery podstawowe działania arytmetyczne: dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie. To osiągnięcie postawiło go w szeregu wybitnych uczonych i wynalazców takich, jak Wilhelm Schickard, Blaise Pascal, Gottfried Wilhelm Leibniz czy Charles Babbage, którzy także pracowali nad wynalezieniem maszyny do liczenia. Jest on uważany za pierwszego polskiego prekursora informatyki.

Po raz pierwszy zaprezentował prototyp swojej maszyny liczącej na posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) w Warszawie w dniu 7 stycznia 1813 r. W 1817 r. został członkiem TPN, co umożliwiło mu opublikowanie w 12. Tomie „Roczników Towarzystwa” szczegółowego opisu swojego wynalazku. W tym samym roku skonstruował następną maszynę rachunkową do obliczania pierwiastków kwadratowych, a w rok później maszynę rachunkową, łączącą możliwości dwóch poprzednich, czyli cztery podstawowe działania arytmetyczne z ułamkami oraz pierwiastkowanie. Oprócz rozpraw naukowych publikowanych w języku polskim, uprawiał również działalność literacką, w tym również poetycką w języku hebrajskim.  W latach 1826–1835 był pierwszym rektorem Warszawskiej Szkoły Rabinów, jedynej żydowskiej szkoły średniej w Królestwie Polskim. Wprawdzie dziś niewielu pamięta o jego osiągnięciach, ale już za jego życia korzystała z nich Akademia Nauk w Petersburgu i inne uczelnie, a w czasach nam znacznie bliższych producent maszyn liczących – Zakłady Metalowe "Mesko" w Skarżysku Kamiennej.

Zmarł 2 lutego 1842 r. w Warszawie. Pochowany jest na cmentarzu żydowskim na Bródnie w Warszawie. Był pradziadkiem poety Antoniego Słonimskiego.

Źródło:

1. Słownik biograficzny matematyków polskich, S. Domoradzki, Z. Pawlikowska-Brożek, D. Węglowska (red.), Tarnobrzeg 2003, s. 231.
2. J. Stokłosa: Abraham Stern – pierwszy polski konstruktor maszyn liczących, Informatyka, 1986, t. 21, nr. 2-3, s. 31-32.

Publikacje o Abrahamie Sternie:

1. A. Chodkiewicz: O machinie Abrahama Sterna, Pamiętnik Warszawski, 1819,  t. 14, s.118.
2. E. Czyżo, T. Matusek: Prekursorzy współczesnej informatyki, Informatyka, nr 11, 1984, s. 1-4.
3. Encyklopedia Powszechna Orgelbranda, Warszawa 1867, t. 24.
4. P. Gawrysiak: Cyfrowa rewolucja. Rozwój cywilizacji informacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 72.
5. B. Rokowska: Abraham Stern z Hrubieszowa, pierwszy polski konstruktor maszyn rachunkowych, Matematyka, r. 10, 3/1955.
6. J. Sawicka, K. Sawicki: Abraham Stern ( 1769-1842 ) – racjonalizator i wynalazca, Przegląd Geodezyjny, 1956,  t. 12,  nr. 1, s. 27-30.
7. J. Stokłosa: Abraham Stern – pierwszy polski konstruktor maszyn liczących, Informatyka, 1986, t. 21, nr. 2-3, s. 31-32.
8. H. Winnicka: Zapomniany wynalazca, PZWS, Warszawa 1962.
9. K. W. Wójcicki: Abraham Stern, Tygodnik Ilustrowany, 1864, t. 9, nr 248, s. 233-234.  

Publikacje A. Sterna:

1. A. Stern: Rozprawa o machinie arytmetyczney, Roczniki Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk, t. 12, Warszawa 1818, s. 106-127.
2. A. Stern: Rozprawa o trzech nowych machinach: to jest młockarni, tartaku i do żęcia zboża, Roczniki Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk, t. 13, Warszawa 1820, s. 42-55.

Opracował: Zbigniew Suraj